پیدایش نهادهای پیش حکومتی در فلات مرکزی ایران؛ خان سالارهای آغاز ایلامی در تپه سفالین پیشوا

در این مقاله، ساختار نظام اداری تپه سفالین در قالب فن مدیریت اداری مورد بررسی قرار می گیرد. داده های به دست آمده از کاوش تپه سفالین باعث افزایش بانک اطلاعاتی باستان شناسی دوران آغاز تاریخی با تمرکز بر پیدایش سیستم های مدیریتی و اداری در فلات مرکزی ایران شده است. در دورة آغاز ایلامی، تغییرات اصلی در سیستم اقتصادی، همراه با تغییراتی از یک جامعه خویشاوندی به سوی جامعة طبقاتی دیده می شود که در افزایش میزان واحدهای اقتصادی و رشد سازماندهی نیروی کار نمود یافته است. تپه سفالین به منزلة یک مرکز تخصصی مدیریت اداری در شمال فلات مرکزی ایران است که توسط گروهی از نخبگان اقتصادی و اجتماعی که همان خان سالارهای آغاز ایلامی بودند، اداره می گردید؛ بر تولید و مبادلة کالا نظارت داشته و کلیة شاخصه های یک جامعه پیش حکومتی را در خود جای داده بودند. تپه سفالین باعث افزایش درک ما از نقش تجارت در توسعه و تحوّل جوامع پیچیده در فلات مرکزی ایران می شود. داده های اداری و مدیریتی محوطه تپه سفالین نشان می دهد که سلسله مراتب قدرت در این جامعه که در رأس آن یک نخبه و یا گروهی از نخبگان اجتماعی قرار دارند، به هماهنگ سازی تصمیمات گوناگون می پرداخته و به مرکزیت محوطه سفالین در دشت ری، سایر جوامع استقراری همزمان با آن را سازماندهی و مدیریت می نموده اند. در این پژوهش سعی شده است با معرفی داده های مدیریتی حاصل از 4 فصل کاوش در تپه سفالین، روند رشد و توسعه نهادهای پیش حکومتی در فلات مرکزی ایران و جایگاه اقتصادی و اجتماعی خان سالارهای آغاز ایلامی در اواخر هزارة چهارم و ابتدای هزارة سوم ق.م. بررسی شود.